Boekhandel Quist - Een winkel vol verhalen

Klanten beseffen dat ze hun lokale boekhandel moeten steunen, omdat-ie anders verdwijnt.

Natuurlijk, zij weten ook dat het aantal boekwinkels in Nederland sterk is teruggelopen - met bijna tweehonderd in zeven jaar tijd (min 20 procent). En dat je via Bol.com voor een tientje per maand onbeperkt e-books kunt lezen. En ja, ze zijn vertrouwd met de term 'ontlezing'. Niettemin, de betere boekhandel heeft wel degelijk toekomst, verzekeren Ad (57) en Caroline (43) Quist, eigenaars van een fraaie literaire boekhandel in het oude hart van Bergen op Zoom.

Je moet als boekhandelaar wel alert blijven, beklemtonen ze. Enthousiast meegaan met de veranderende markt, nieuwe technologieën omarmen en je creativiteit ruim baan gunnen. En bovenal trouw blijven aan je eigen smaak en je idealen. 'Als je puur kijkt naar welk genre het goed doet en daar je winkel mee volpropt, verlies je aan authenticiteit. Dan verras je niemand meer.'

Ad liep recentelijk nog rond in een grote boekhandel in de Randstad - hij noemt geen namen. Op alle etages zag hij winkelmedewerkers gefixeerd naar computerschermen staren. 'Ze leken mijn aanwezigheid niet op te merken. Wil je overleven in een krimpende markt, dan is het enorm belangrijk dat je personeel goed geïnformeerd is en oprecht geïnteresseerd in de klanten.'

De laatste zes jaar was het voor hem en Caroline zwoegen aan de rand van de afgrond. Met minder personeel dan ze gewend waren. 'We hebben veel zelf gedaan. Datzelfde zal elke andere zelfstandige boekhandelaar je vertellen.' Ze zijn aangesloten bij inkoop- en serviceorganisatie Libris. Dat scheelt veel tijdrovend werk. Zoals het beheer van de website.

'Ik hoor steeds vaker van klanten dat zij beseffen dat ze hun lokale boekhandel moeten steunen, omdat-ie anders verdwijnt', zegt Caroline. 'Inderdaad, als je hier leeft en die stad is belangrijk voor je, doe dan je aankopen bij lokale winkeliers. Ook wij hebben een webwinkel.'

Als dochter van een Duitse boekhandelaar kreeg Caroline boeken met de paplepel ingegeven. 'Een boekenzaak is een winkel vol verhalen', zegt ze. 'Ad en ik hebben een mooi beroep.' Ze zouden allebei niks anders willen doen. Ad: 'Een boek dat mij aanspreekt wil ik verkopen. Dat is het leuke van ons vak: dat je een beetje een gids bent voor je klanten.'

Televisie taboe

Ads liefde voor boeken ontstond in zijn jeugd, opgroeiend in een gereformeerd Zeeuws milieu waarin televisie taboe was. 'Op die eindeloos lange zondagen, waarop niet veel mocht, bracht een boek uitkomst.' Hij was 29 en verkoopmedewerker in een boekenzaak toen hij de stap zette naar het zelfstandig ondernemerschap. Onder zijn eigen naam. Quist Boeken. Prima merknaam. Het werd echt 'een feestje', zegt hij, toen een paar jaar later bleek dat Mulisch een van de hoofdpersonen in De ontdekking van de hemel de naam Quist had gegeven.

Als jonge aspirant-winkelier klopte Ad Quist in 1989 aan bij de bank. Hij had geen cent te makken, maar werd met open armen ontvangen door een bankier die van literatuur hield. 'Dat kon toen nog. We hebben vooral over W.F. Hermans zitten praten. Ik kreeg 60 duizend gulden mee als startkapitaal.'

Hoe anders is dat nu, verzucht hij. De laatste jaren heeft hij zes verschillende accountmanagers gehad bij de Rabobank. 'Je moet steeds opnieuw uitleggen wat het boekenvak inhoudt.'

Het verdwijnen van veel boekhandels kun je niet los zien van de algehele onttakeling van de binnensteden in middelgrote gemeenten. Ook in Bergen op Zoom groeit het aantal leegstaande winkelpanden. Donkere holle kiezen zijn het, waar je als voetganger voorbijsnelt.

Quist Boeken is gevestigd in een licht glooiend straatje dat van de Grote Markt naar het historische stadspaleis Markiezenhof loopt. 'Het komt voor dat je hier 's ochtends vóór 12 uur niemand op straat ziet', zegt Ad. 'De wethouder wil nu dat het Markiezenhof een Disney-achtige omgeving wordt.' Hij zucht. 'Bergen op Zoom heeft een prachtige historische binnenstad met veel potentie, maar het stadsbestuur schrijft cultuur met een kleine 'c'. Heel jammer.'

Met afgrijzen keek het echtpaar Quist toe hoe de gemeente een flink eind buiten het centrum een monumentale suikerfabriek liet ombouwen tot overdekt winkelcentrum. En hoe dat nieuwe winkelgebied met zijn vele gratis parkeerplekken nu bezoekers van buiten trekt die het oude stadshart links laten liggen.

Dat Quist Boeken nog overeind staat, is niet in de laatste plaats te danken aan het cafeetje dat Ad en Caroline ruim zes jaar geleden op de bovenverdieping van hun winkel zijn begonnen. 'Zonder horeca zouden we in een benarde positie verkeren', bekent Ad.

En, zegt hij, ze hebben ook veel te danken aan de Koninklijke Boekverkopersbond, de brancheorganisatie die lobbyt voor behoud van de Wet op de vaste boekenprijs. 'Als je de vaste prijs loslaat, haal je de handel onderuit. Dan gaan supermarkten de bestsellers verkopen.'

Sinds de start van hun café Helene, vernoemd naar Caroline's oma, weet Quist Boeken een beduidend jonger publiek te trekken. Vanuit een kleine keuken, grenzend aan de afdeling kookboeken, serveren Caroline en haar medewerkers vruchtensappen, cappuccino en thee met zelfgebakken zoetigheden en vegetarische broodjes. Klanten mogen boven in het café gerust een boek doorbladeren dat ze beneden in de winkel hebben ontdekt. Zolang ze er maar geen chocoladetaart op smeren.

Voorleesontbijt

Ja, de concurrentie met Facebook, Instagram en Netflix is groot. Ja, er wordt misschien minder gelezen. Maar gelukkig vinden veel ouders het nog steeds belangrijk dat hun kinderen boeken lezen, zegt Caroline. Zij ziet dat aan de omzet van kinderboeken, aan de populariteit van hun maandelijkse voorleesontbijt en aan de reacties als ze met boekentafels scholen bezoeken in de Kinderboekenweek. 'Leesplezier overbrengen is enorm belangrijk. Het boek wordt misschien meer een nicheproduct, maar boekenliefhebbers zullen er altijd zijn.'

Ad en Caroline Quist ambiëren meer dan alleen de verkoop van boeken (met winstmarges tot 45 procent) en lekkere koffie: ze willen dat hun winkel een levendige ontmoetingsplek is voor de lokale gemeenschap. Dat werkt enthousiasmerend en het levert nieuwe klanten op. Caroline volgt met interesse hoe veel boekhandels in de VS uitgroeien tot actiecentra voor het protest tegen president Trump. 'Ook wij zien dat de sociaal-maatschappelijke en culturele rol van de boekhandel weer belangrijker wordt.'

Niet meteen vergelijkbaar met de anti-Trumpbeweging, maar toch ook behoorlijk populair is de Easy Flow Vinyasa-les op de zondagochtend, onder de noemer 'Yoga tussen de boeken', met een biologische brunch na afloop. 'De matjes liggen dan door de hele winkel heen.'